شهر نیک‌آباد با حدود پنج هزار نفر جمعیت، یکی از شهرهای شهرستان اصفهان در فاصله ۶۵ کیلومتری شرق شهر اصفهان و در منطقه جرقویه است. قدمت این منطقه به دوران قبل از اسلام و ساسانیان بازمی‌گردد.

محمد طاووسی افزود: امروز با پدیده‌هایی مانند تخریب گسترده بافت تاریخی، ساخت‌وسازهای نامتناسب، متروکه شدن خانه‌های قدیمی و وضعیت ناپایدار بناهایی همچون مساجد تاریخی، قلعه نیک‌آباد و ارگ دشت جهان مواجه هستیم که زنگ خطری جدی برای آینده میراث ملموس شهر به شمار می‌رود.

وی با اشاره به جایگاه نیک‌آباد در شرق استان اصفهان گفت: این شهر یکی از محورهای تمدنی منطقه است که در حوزه گردشگری خوراک، گردشگری آیینی و تاریخی ظرفیت‌های کم‌نظیری دارد و در این راستا برنامه‌هایی برای ایجاد موزه کشاورزی، موزه مردم‌شناسی، موزه مفاخر، تعریف گذرهای تاریخی، احیای آسیاب‌ها، تونل زیرزمینی، قلعه نیک‌آباد و تبدیل خانه‌های تاریخی به بوم‌گردی تدوین شده است.

طاووسی تأکید کرد: اجرای این برنامه‌ها نیازمند حمایت جدی دستگاه‌های دولتی و اجرایی است و در صورت تحقق، نیک‌آباد می‌تواند به یکی از مقاصد مهم گردشگری استان و حتی کشور تبدیل شود.

هشدار درباره آینده میراث ملموس

مدیرعامل انجمن دوستداران میراث فرهنگی نیک‌آباد هشدار داد: تخریب گسترده بافت تاریخی نیک آباد جدی است و اگر مرمت و حفاظت از آن در اولویت قرار نگیرد در ۱۰ سال آینده بخش مهمی از میراث ملموس شهر برای همیشه از دست خواهد رفت، خطری که بزرگ‌ترین تهدید هویتی برای این منطقه به شمار می‌رود.

وی با بیان اینکه تاکنون ۱۱ اثر تاریخی نیک‌آباد ثبت ملی شده است، گفت: از این تعداد ۱۰ اثر ناملموس و یک اثر ملموس بوده و در ادامه نیز ثبت آیین‌های باستانی از جمله مراسم دامادی نیک‌آباد، آیین ارباب و مراسم شصت و ششی مربوط به روستای سیان در دستور کار قرار دارد، همچنین چند بنای تاریخی دیگر شهر برای ثبت ملی در حال پیگیری است.

طاووسی اضافه کرد: در سطح شهرستان نیز با همکاری دهیاری‌ها، شهرداری‌ها و مراکز تخصصی، برنامه‌هایی برای ثبت بافت‌های تاریخی روستایی، آثار طبیعی و میراث ناملموس در حال اجراست که بخشی از جلسات و هماهنگی‌های آن در انجمن برگزار می‌شود.

وی مهم‌ترین تهدید پیش روی میراث تاریخی نیک‌آباد را نبود برنامه کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت دانست و گفت: این شهر ظرفیت‌های بالایی در حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دارد اما فقدان برنامه جامع، مانع بهره‌برداری از این ظرفیت‌ها شده، هرچند در سطح شهرستان با محوریت فرمانداری، اقدامات مثبتی در حال انجام است.

طاووسی درباره نقش و تأثیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی بر حفظ بافت تاریخی نیک‌آباد گفت: دفتر انجمن امروز به یک پایگاه فرهنگی فعال تبدیل شده و محل برگزاری جلسات، تصمیم‌سازی، تدوین نقشه راه و پیگیری مسائل مرتبط با میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است، موضوعی که سبب شده نیک‌آباد در این حوزه‌ها در سطح منطقه و شهرستان پیشتاز باشد.

مدیرعامل انجمن دوستداران میراث فرهنگی نیک‌آباد افزود: این انجمن، سالانه بیش از ۵۰ برنامه فرهنگی، علمی و پژوهشی از آیین‌های ملی و مذهبی، نشست‌های تخصصی و همایش‌ها گرفته تا چاپ کتاب، اجرای طرح‌های پژوهشی و مشارکت مردمی در مرمت اضطراری و کامل برخی آثار تاریخی برگزار می‌کند.

وی با اشاره به نگاه پژوهشگاه میراث فرهنگی به انجمن‌های مردمی گفت: پژوهشگاه میراث فرهنگی همکاری مناسبی با انجمن‌ها دارد و در صورت ارائه درخواست، تا حد امکان در حوزه‌های علمی، پژوهشی و حفاظتی مشارکت می‌کند که این نشان دهنده درک نقش حیاتی انجمن‌ها در حفاظت از میراث فرهنگی است.

طاووسی ادامه داد: در سفر رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی به نیک‌آباد و به دعوت انجمن، تفاهم‌نامه‌ای میان فرمانداری و پژوهشگاه تنظیم شد که بر اساس آن، طرح‌های مردم‌شناسی، زبان‌شناسی و معماری‌شناختی در سطح شهر و روستاهای شهرستان اجرا خواهد شد.

وی گفت: سالانه در روز انجمن‌های مردم‌نهاد، نشست عمومی برگزار می‌شود و در طول سال نیز مردم به صورت حضوری یا تلفنی مسائل خود را مطرح می‌کنند و در مواردی مانند جلوگیری از تخریب یک بنای قدیمی با نامه‌نگاری و پیگیری از طریق دستگاه‌های مسوول، موفق به توقف تخریب شده‌ایم.

طاووسی با اشاره به نقش اصلی خانواده‌ها در انتقال مفاهیم میراثی به نسل آینده گفت: ما آموزش را از کودکان و خانواده‌ها آغاز کرده‌ایم و طرح «میراث‌بانان کوچک» با هدف آشنایی کودکان با میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، قرار است از اردیبهشت‌ماه با حضور اساتید استانی اجرا شود.

منابع مالی و کمبود نیروی تخصصی، چالش اصلی انجمن دوستداران میراث

مدیرعامل انجمن دوستداران میراث فرهنگی نیک‌آباد با اشاره به مشکلات انجمن‌ها گفت: انجمن‌ها منابع مالی ندارند و فعالیت‌ها با کمک اعضا و خیرین انجام می‌شود، همچنین کمبود نیروی تخصصی مانند استادکار مرمت، کارشناس معماری و طراح مرمتی، اجرای پروژه‌های حفاظتی را با مشکل مواجه کرده است.

وی پیشنهاد داد: وزارت میراث فرهنگی با طراحی یک سامانه، انجمن‌ها را بر اساس عملکرد و گزارش‌ها رتبه‌بندی کرده و به انجمن‌های برتر بودجه اختصاص دهد تا هم رقابت سالم ایجاد شود و هم انجمن‌ها بتوانند مؤثرتر در مسیر اهداف خود حرکت کنند.